Глеба для прапаганды: рэсэнтымэнт.

 Глеба для прапаганды: рэсэнтымэнт. Рэсэнтымэнт -гэта сублімацыя свайго бяссілля, якое ператвараецца ў ідэалогію, накіраваную «супраць» чаго-небудзь. Паняцце рэсэнтымэнту дапаможа нам зразумець не толькі любы рэваншызм, пуцінізм, камунізм, але і такія сучасныя трэнды і плыні як BLM і іншыя патрабуюць «справядлівасці» праз гвалт.

Пачнем з локуса кантролю: па шэрагу прычын адны людзі займаюцца сваімі справамі і мяняюць сьвет, а іншыя па нейкіх нагодах не могуць гэтага рабіць. Ніцшэ ў “Генэалёгіі маралі” лічыў рэсэнтымэнт маральлю рабоў. Пад рабамі ён меў на ўвазе людзей, не здольных ствараць каштоўнасьці ў сваім жыцьці, тых, хто не здольны нешта зьмяніць у сьвеце, хто арыентуецца толькі на іншых людзей і можа рэалізавацца толькі ў адмаўленьні і разбурэньні ўжо створанага іншымі. У супрацьлегласьць гэтаму, мараль арыстакратычная-гэта самасьцьвярджэньня знутры, стварэньне сваіх асабістых каштоўнасьцяў, спантаннасьць, творчасьць, ініцыятыва, незалежнасьць ад меркаваньня іншых.

Калі ты не здольны мяняць сьвет, то адчуваеш і перажываеш свае бясьсільле, адчуваньне сваёй непаўнавартаснасьці, імпатэнцыі і няздольнасьці пазытыўна дзейнічаць са сьветам. Гэта прыводзіць да адчуваньня таго, што гэта пачуцьцё пачынае праецыявацца на зьнешні сьвет спачатку як “крыўда”, потым у выглядзе злосьці. Гэта значыць рэсэнтымэнт — гэта чыстая нэгатыўная рэакцыя на падзеі зьнешняга сьвету, дэстуктыўная рэакцыя.

Рэсэнтымэнт -гэта пастаяннае стан “абразы”, ён вышуквае чым бы “абразіцца” і напасьць на гэта. Па сутнасьці спачатку ўзьнікае вобраз ворага і толькі затым фармуецца свой уласны вобраз як антыпод. Адбяры ў такога чалавека тое, супраць чаго ён азлабляецца — і застанецца пустое месца. Гэта значыць мая каштоўнасьць і сэнс толькі ў тым, каб атакаваць нешта створанае кімсьці іншым. Такі чалавек, што ў яго праблемах вінаватыя іншыя і гэта нібыта апраўдвае яго пастаянныя помсьлівыя нападкі і абвінавачваньні на тых, хто нібыта «вінаваты» ва ўласных праблемах. Ствараецца вобраз ворага, каб пазбавіцца ад пачуцьця віны за сваё бясьсільле і свае ўласныя праблемы праецыюецца і пераносяцца на яго.

Рэсэнтымэнт — гэта не проста злапамятнасьць, помста або азлабленьне. Калі гэтым пачуцьцям ёсьць выйсьце, яны згасаюць, а калі культывуюцца доўгі час — то на іх аснове фармуецца цэлы сьветапогляд, сутнасьць якога — гэта перавярнуць наадварот і ізаляваць вывернуць каштоўнасьці таго, на што накіравана злосьць. Гэта прыводзіць да фальсыфікацыі карціны сьвету. Рэсэнтымэнт як анты-каштоўнасьць адштурхваецца ад каштоўнасьцяў “ворага”, ператвараючы іх у супрацьлегласьць. Адсюль і ўзьнікае “вайна-гэта мір”,”гэта ня мы фашысты, а вы фашысты”, ня “баязьлівасьць, а паслухмянасьць” і да т. п. Фармуецца сыстэма “антыкаштоўнасьцяў”, якія зьяўляюцца проста антытэзісам да каштоўнасьцяў “ворага”, але пры ўважлівым разглядзе зьяўляюцца проста фальсыфікацыяй (т.зв. “скрэпы”).

Дэрэалізацыя. Перажываць сваё бясьсільле непрыемна, таму ў рэсэнтымэнце шмат дыссацыятыўных сыходаў ад рэальнасьці і фантазій, а таксама пастаяннае смакаваньне сваёй «помсты» ўяўнаму вінаватаму ў сваіх бедах. Так рэсэнтымэнт трансфармуецца ў ілюзію ўласнай бязгрэшнасьці і нязломнасьці. Пры гэтым адбываецца страта сувязі з рэальнасьцю, размываецца мяжа паміж праўдай і хлусьнёй. Калі сьвет не паддаецца ўзьдзеяньню, чалавек рэсэнтымэнту зьнішчае яго ў сваёй сьвядомасьці, цалкам адмаўляючы яго існаваньне. Дасьледчыца фашызму Арэнт называе гэта “дэфактуалізацыяй”- калі факты як бы страчваюць сэнс, нават сьмерцяў “як бы няма”.

Асноўнае патрабаваньне рэсэнтымэнту-гэта справядлівасьць. У яго перакручанай сыстэме каштоўнасьцяў “справядлівасьць” — гэта права на жорсткасьць і гвалт, нанясеньне шкоды таму, што нагадвае пра ўласную непаўнавартаснасьці. “Шчасьце” рэсэнтымэнту — гэта помста і гвалт, кампэнсацыя свайго бясьсільля праз пакуты, якія прычыняюцца іншаму і атрыманьне задавальненьня ад гэтага. Становячыся ідэалёгіяй, ресентимент здольны прычыніць шмат гора ўсяму навакольнаму сьвету.

А лепшая прышчэпка ад рэсэнтымэнту — гэта добрае якаснае выхаваньне, узбагачаннае асяродзьдзе, магчымасьць кантролю і шырокага ўдзелу ў жыцьці грамадзтва. Калі чалавек можа праактыўна рэалізаваць сябе, ён займаецца сваімі справамі, а не апускаецца ў помсьлівыя фантазіі рэсэнтымэнту. Калі б кожнаму, хто імкнецца маляваць, далі пэндзьля і палатно, і магчымасьць вучыцца мастацтву, як у выпадку Гітлера, яны б маглі накіраваць свае творчыя імпульсы куды ў больш канструктыўным і стваральным рэчышчы.